Penco Academy

Izomaltuloza – cukier tylko dla cukrzyków?

08 kwi

Pieczywo, słodkie płatki śniadaniowe, batoniki nie tylko maja dużo cukru ale charakteryzują się wysokim indeksem glikemicznym, co wpływa na gwałtowny wzrost poposiłkowego poziomu glukozy we krwi. W przypadku osób uprawiających sport, nawet na poziomie amatorskim, tego rodzaju produkty nie powinny pojawiać się przed i w trakcie trwania wysiłku gdyż może to negatywnie wpływać na zdolności wysiłkowe organizmu sportowca. Co więc stosować w okresie okołowysiłkowym? Jakie są zależności pomiędzy tym co zjesz i jaki osiągasz wynik sportowy? Czy izomaltuloza powinna być słodką alternatywą dla sportowca diabetyka?

Główne źródła paliwa energetycznego człowieka

Organizm ludzki jest zdolny do korzystania z dwóch podstawowych źródeł energetycznych: tłuszczów i węglowodanów. Udział tłuszczów w gospodarce energetycznej człowieka w porównaniu ze spożyciem węglowodanów różni się w zależności od poziomu aktywności fizycznej oraz dostępności innego paliwa energetycznego.

Węglowodany dostarczają organizmowi glukozę. To jak wiadomo główne paliwo dla organizmu. Glukoza stanowi najszybsze i najbardziej wydajne źródło energii. Stale napędza metabolizm energetyczny człowieka, a jej udział wśród substratów energetycznych staje się dominujący wraz ze wzrostem aktywności fizycznej osiągając swoje maximum przy bardzo wysokich poziomach intensywności wysiłkowej. Jednak własne zasoby glukozy w postaci glikogenu są mocno ograniczone, a ich wyczerpanie zwiastuje szybki koniec wytrzymałości sportowca. Jednym ze sposobów na oszczędzanie tych ograniczonych źródeł węglowodanów w mięśniach i wątrobie jest jednoczesne korzystanie z paliwa tłuszczowego a nadrzędnym celem treningu wytrzymałościowego będzie właśnie zwiększanie jego udziału w metabolizmie.

Tłuszcze – paliwo rezerwowe

Tłuszcze jak widać ze schematu poniżej, pełnią funkcje paliwa rezerwowego dla organizmu człowieka. Pozyskiwanie energii z tłuszczów jest bowiem wolniejsze, podczas gdy magazynowanie energii w postaci tłuszczów jest zdecydowanie bardziej wydajne. Warto także pamiętać, że zasoby energii zmagazynowane w zapasach tłuszczów są praktycznie nieograniczone. Dotyczy to zarówno wytrenowanych szczupłych sportowców, jak i wszystkich innych osób. Staje się zatem oczywiste, że względny udział wykorzystania tłuszczów w metabolizmie energetycznym jest najwyższy w stanie spoczynku, np. podczas snu lub siedzącego trybu życia. Należy pamiętać, że mechanizm wykorzystania tłuszczów zaczyna odgrywać swoja znacząca rolę dopiero po pewnym czasie od rozpoczęcia aktywności fizycznej,  jako środek oszczędzający własne zasoby węglowodanów. To ważne.

Paliwa energetycznego człowieka - węglowodany i tłuszcze infografika zalet ich stosowania

Zwiększenie wytrzymałości – optymalizacja zasobów energetycznych

Sportowcy, w celu poprawy zdolności wysiłkowych i zwiększenia wytrzymałości, opracowali wiele strategii zarządzania własnymi zasobami energetycznymi pochodzącymi z węglowodanów. Po pierwsze, rekomendowany regularny trening wytrzymałościowy pomaga zwiększyć zdolność mięśni do wykorzystania tłuszczów jako substratu energetycznego. W dni poprzedzające zawody sportowe stosuje się odpowiednie schematy ładowania węglowodanów, mające na celu maksymalnie uzupełnić zapasy glikogenu w mięśniach. W trakcie wysiłku zaleca się stosowanie napojów węglowodanowych i saszetek żelowych zapewniając w ten sposób dodatkowe niezbędne paliwo energetyczne. Trzeba także pamiętać, że po ciężkim treningu lub wymagającym wyścigu szybkie uzupełnienie zapasów glikogenu znacząco poprawia regenerację organizmu przed kolejnym zaplanowanym wysiłkiem.

Na rynku dostępna jest szeroka gama produktów dla sportowców ale wiele spośród nich zawiera  w swoim składzie tylko węglowodany proste (pojedyncze lub mieszaniny np. glukozy i fruktozy w stosunku 2: 1). Wiele badań naukowych wskazuje jednak na potrzebę zastosowania takiego węglowodanu, który zagwarantuje stały, z góry określony i łatwy do względnej kontroli poziom glukozy we krwi. Liczne opracowania naukowe donoszą o pozytywnych właściwościach izomaltulozy.

Co to jest izomaltuloza?

Izomaltuloza (palatynoza) to disacharyd naturalnie występujący w miodzie a na skale przemysłowa pozyskiwany jest z sacharozy przy udziale enzymów (hydroksylazy, izomerazy) oraz bakterii. Jest całkowicie hydrolizowany i adsorbowany w jelicie cienkim, ale jego trawienie następuje znacznie wolniej niż sacharozy. Dla sportowca powolne wchłanianie to jest właśnie bardzo istotna wiadomość. Izomaltuloza ma bardzo niski indeks glikemiczny na poziomie IG=32. To oznacza, że tempo wchłaniania tego składnika jest tak wolne jak białej ugotowanej fasoli, czy odtłuszczonego mleka. Spożywanie izomaltulozy nie powoduje zatem agresywnego wzrostu cukru we krwi, a tym samym wyrzutu insuliny, która potęguje rozrost tłuszczu co potwierdzają liczne badania naukowe. Co więcej, badania prowadzone na wytrenowanych sportowcach prowadzących trening rowerowy dowiodły, że  zużycie węglowodanowych rezerw energetycznych jest szybsze u osób spożywających sacharozę, niż u tych przyjmujących izomaltulozę. W pierwszej grupie zaobserwowano również zdecydowanie wyższy wyrzut insuliny po 30 min od spożycia cukru, a także zdecydowanie słabsze spalanie tłuszczu. Udowodniono, że długotrwałe podawanie palatynozy prowadzi do obniżenia zawartości tkanki tłuszczowej sportowca, co szczególnie potwierdza przydatność stosowania tego cukru u osób z syndromem metabolicznym (cukrzyca + otyłość).

Zalety stosowania izomaltulozy - infografika

Wykazano również, że izomaltuloza dostarcza energii w sposób stały i trwały, a tym samym pozwala na szybsze spalanie tłuszczów w metabolizmie energetycznym. Jej wpływ na zdolności wysiłkowe i podniesienie wydolności wytrzymałościowej został przetestowany i potwierdzony w serii badań z wytrenowanymi sportowcami wytrzymałościowymi. W trakcie badań izomaltuloza była spożywana przed i w trakcie wysiłku fizycznego o różnym stopniu intensywności. We wszystkich tych badaniach spożycie izomaltulozy – zamiast konwencjonalnych węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym, takich jak maltodekstryna, sacharoza czy fruktoza – przed i podczas aktywności fizycznej wiązało się ze  zwiększonym udziałem utleniania tłuszczu w metabolizmie energetycznym (König i wsp. 2007, König i wsp. 2016). Izomaltuloza była dobrze tolerowana, nawet gdy była spożywana w dużych ilościach powszechnych w sporcie.

Niski indeks glikemiczny

Udowodniono zatem, że dodatkowe spożycie węglowodanów przed i podczas ćwiczeń może wydłużyć wytrzymałość sportowca (Thomas i wsp. 2016). Zarówno węglowodany „o wysokim IG”, jak i te „o niskim IG” okazały się skuteczne pod tym względem (patrz np. Earnest i wsp. 2004). Różnica jednak polega na tym, że wybór węglowodanów o niskim IG przed i podczas ćwiczeń ma tę zaletę, że utrzymuje tempo utleniania tłuszczu a co za tym idzie możliwość pozyskiwania z niego energii (Earnest i wsp. 2004; Achten i wsp. 2007). Spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym, czyli np. pełnoziarnistego makaronu czy suszonych orzechów, zapewnia powolny wzrost stężenia glukozy we krwi, co przekłada się na dużą kompensacje glikogenu w mięśniach i wątrobie. Niestety produkty te często zawierają dużo błonnika, który włączony nagle do diety może wywoływać znaczne przyspieszenie perystaltyki jelit. Nasilenie aktywności układu pokarmowego może być również spotęgowane wykonywaną aktywnością fizyczną. Skutkiem ubocznym jaki może się pojawić będzie biegunka i ból brzucha.

Cel zwiększenia tempa utleniania tłuszczów aby oszczędzać glikogen i zwiększenia wytrzymałości sportowca nie jest nowy (patrz np. Jeukendrup i wsp. 1998). Jednak jego wdrożenie w praktyce było przez długie lata trudne ze względu na ograniczoną dostępność odpowiednich węglowodanów, które dostarczałyby energię w sposób stały i przewidywalny. Wydaje się, że właśnie izomaltuloza może być tym przełomowym składnikiem wykorzystywanym w żywności funkcjonalnej dla sportowców.

Węglowodany a kontrola wagi i składu ciała

Kierowanie metabolizmu w kierunku spalania tłuszczu może pozytywnie wpływać na pozyskiwanie energii ze zmagazynowanego tłuszczu, co z czasem może mieć ogromne znaczenie dla składu i masy ciała. Utrzymanie niższego i bardziej zrównoważonego poziomu cukru we krwi oraz zwiększenie tempa spalania tłuszczu podczas wysiłku fizycznego dzięki węglowodanom takim jak izomaltuloza może wpływać na zdrowy i aktywny tryb życia a także pomaga wspierać osoby starające się zachować wysoką sprawność fizyczna i szczupłą sylwetkę.

Preferowanie składników węglowodanowych o niskim poziomie glikemicznym jest korzystne nie tylko u osób zdrowych, ale jest szczególnie ważne także w leczeniu cukrzycy u diabetyków (Augustin i wsp. 2015). American Diabetes Association wskazuje, że należy położyć szczególny nacisk na jakość żywności węglowodanowej w odniesieniu do ich składu i zawartości błonnika (Evert i wsp. 2019). Wykorzystanie indeksu glikemicznego (GI) do uszeregowania węglowodanów według ich wpływu na glikemię jest szczególnie wskazane dla osób z cukrzycą i osób z grupy ryzyka.

Węglowodany u sportowców cukrzyków

Aktywność fizyczna i sport są częścią zdrowego stylu życia a to jest szczególnie ważne u osób z cukrzycą. Wielu diabetyków doskonale rozumie jak zachowuje się ich organizm przy wzmożonym wysiłku i potrafi to świetnie kontrolować. Spotkać można przecież chorych na cukrzycę typu 1, którzy rywalizują na bardzo wysokim poziomie zarówno w sporcie amatorskim jak i zawodowym. Często jednak, cukrzyca stanowi swoistą barierę w uprawianiu sportu. Pokonanie tej „przeszkody” prowadzić może jednak do wydłużenia i poprawy jakości życia. Aktywność fizyczna jest zatem ważnym element codziennego życia, poprawiającym glikemię i utrzymującym dobrą jakość życia. Osoby z cukrzycą typu 2 odnoszą szczególne korzyści z uprawiania sportu gdyż jest to jeden z najważniejszych sposobów zapobiegania i opóźniania dalszego postępu choroby.

Aktywność fizyczna diabetyków wymaga starannego planowania

Diabetycy borykają się z podwyższonym poziomem cukru we krwi, wynikającym z niewystarczającej produkcji insuliny, często połączonej z nieodpowiednią odpowiedzią komórkową na insulinę. Koniecznym staje się ścisłe planowanie posiłków wraz z podaniem insuliny, po to aby znormalizować i ustabilizować poziom cukru we krwi. Aby to sprawnie kontrolować i zapobiegać epizodom hipoglikemii wywołanej wysiłkiem, każde dodatkowe spożycie węglowodanów i podanie insuliny musi być ukierunkowane pod zbliżającą się aktywność. Ważna jest zarówno jej intensywność jak i czas trwania. Dla kogoś mniej doświadczonego może stanowić to duże wyzwanie a często nawet uniemożliwić regularną aktywność fizyczną. Badania prowadzone na brytyjskich uniwersytetach w Swansea i Newcastle (Wielka Brytania) miały na celu znalezienie sposobów jak poprawić zarządzanie poziomem glukozy we krwi u chorych z cukrzycą typu 1 podczas wykonywania ćwiczeń fizycznych oraz opracować gotowe rozwiązania na pokonywanie barier które uniemożliwiają tym osobom uprawiać aktywność fizyczną.

Na podstawie serii badań (West i Stephens i wsp. 2011) zaobserwowano, że osoby z cukrzycą typu 1 były w stanie lepiej kontrolować poziom cukru we krwi zarówno podczas jak i po 45-minutowych intensywnych ćwiczeniach kiedy 30 min przed wysiłkiem zastosowali:

  • izomaltulozę zamiast dekstrozy podczas uzupełniania węglowodanami, w dawce 1g/1kg masy ciała/1h w postaci 10% roztworu węglowodanów (West i wsp. 2011).
  • 75% redukcję ilość szybko działającej insuliny (West i wsp. 2010).

Stosowanie izomaltulozy zamiast dekstrozy

Zastosowanie takiej strategii ładowania węglowodanami wraz ze zmniejszonym podaniem insuliny gwarantowało stabilną kontrolę glikemii. Wydaje się zatem zasadne włączenie do strategii żywieniowej cukrzyków izomaltulozy o powolnym uwalnianiu. Izomaltuloza wyraźnie poprawiała kontrolę glikemii podczas i po wysiłku, chroniła przed hipoglikemią i utrzymywała wydolność biegową (Bracken i wsp. 2012).

Produkty PENCO zawierające izomaltulozę:

Zobacz także w PENCO Academy:

Następny Tauryna, kofeina i cała reszta – jak pobudzić sie do wysiłku. Część I
Powrót do listy
Poprzedni Czy warto biegać na czczo?