Nie od dziś wiadomo, że każdy kto regularnie uprawia sport i chce rozwijać się w swojej ulubionej dyscyplinie sportowej powinien zadbać o dobrze skrojony trening, prawidłową regenerację i właściwe odżywianie. Ale to jednak nie wszystko. Powinien także równie regularnie pojawiać się na wizytach kontrolnych w gabinecie u kardiologa i na badaniach wydolnościowych tak aby stale monitorować swoje zdrowie i osiągany progres sportowy.
Badania wydolnościowe są podstawą do poznania procesów jakie zachodzą w naszym organizmie podczas wysiłku fizycznego. Wyznaczone w badaniach strefy treningowe pomagają efektywniej osiągać cele treningowe, a regularne ich wykonywanie pozwala sprawdzać na jakim etapie jest forma sportowca. Pozwala także odpowiednio ukierunkować trening tak aby uzyskać pożądany progres i to zarówno u amatora jak i profesjonalisty. To najprecyzyjniejsze „narzędzie” do określania aktualnego poziomu wytrenowania zawodnika. Początkującym, którzy dopiero zaczynają przygodę sportową zaleca się sprawdzenie swojego zakresu tętna, aby poznać zakresy w których najlepiej spalana jest tkanka tłuszczowa. Warto wyznaczyć podstawową przemianę materii (BMR) aby dowiedzieć się jaka ilość kalorii potrzebuje Twój organizm do utrzymania podstawowych funkcji życiowych – badania pomocne dla osób redukujących masę ciała. Możliwości wykorzystania uzyskanych wyników jest wiele i bez wątpienia są pomocne w planowaniu bezpiecznego treningu.
Co to jest wydolność fizyczna?
Wydolność fizyczna w potocznym rozumieniu oznacza zdolność do ciężkich lub długotrwałych wysiłków fizycznych wykonywanych z udziałem dużych grup mięśniowych bez szybko narastającego zmęczenia i warunkujących go zmian w środowisku wewnętrznym organizmu, a także zdolność do sprawnego usuwania zaburzeń homeostazy. Wyznacznikiem tak rozumianej wydolności jest pułap tlenowy (VO2max) oraz próg przemian anaerobowych (PPA). Oba te parametry mają szerokie zastosowanie zarówno w ocenie wydolności ogólnej, jak i wyznaczaniu obciążeń treningowych stosowanych w treningu rehabilitacyjnym, rekreacyjnym oraz sportowym.
Pułap tlenowy (VO2max)
Pułap tlenowy, VO2max (maksymalny pobór tlenu), VO2peak (szczytowe pochłanianie tlenu) – to tylko niektóre terminy, o których może słyszałeś i często się o nich mówi. Ale co tak właściwie oznaczają? Odnoszą się zasadniczo do tego samego pojęcia a różnią się tylko różnicami w procedurach pomiaru, w związku z czym użyjemy pojęcia „VO2max ” w dalszej części artykułu. VO2max to jeden z najważniejszych parametrów wydolnościowych każdego sportowca wytrzymałościowego. Ale nie tylko. Odnosi się do maksymalnej szybkości, z jaką osoba może wykorzystać tlen podczas intensywnych ćwiczeń. Inaczej można powiedzieć, że to maksymalna ilość tlenu, która może być zużyta przez organizm w ciągu jednej minuty wysiłku o maksymalnej intensywności. Dla większości ludzi wartość VO2max waha się między 20 a 85 ml/kg/min. Im większa jego wartość, tym więcej energii w czasie wysiłku fizycznego jesteśmy w stanie pozyskać z tlenowych, bardziej efektywnych źródeł. Parametr ten oddaje biologiczny potencjał organizmu. Zależy od szeregu czynników związanych ze sprawnym działaniem układu oddechowego, krwionośnego oraz mięśniowego a dokładniej od pojemności minutowej serca pomnożonej przez różnicę tętniczo-żylną tlenu. Wydaje się to trochę skomplikowane, jednak objaśnienie staje się łatwiejsze do zrozumienia, jeśli weźmiemy pod uwagę drogę jaką tlen pokonuje z powietrza zewnętrznego do pracujących mięśni. Kiedy robimy wdech, wypełniamy płuca powietrzem (~ 21% z tego to czysty tlen), które następnie przechodzi z naszych płuc przez niezwykle cienką barierę naczyniową do krwi. Ta bogata w tlen krew jest następnie pompowana dookoła naszego ciała, aż dotrze do obszaru pracującego mięśnia. Tam, w komórkach mięśniowych tlen jest niezbędny do szeregu przemian metabolicznych. Organizm jednak nie wykorzystuje całego tlenu, który dostał się do naszej krwi. Ten ubytek w czasie kiedy nasza krew jest najbardziej i najmniej nasycona tlenem, to wspomniana wcześniej różnica tętniczo-żylna. Kolejnym, równie ważnym parametrem określającym VO2max jest pojemność wyrzutowa serca. Jest to objętość krwi, którą nasze serce a dokładniej lewa komora serca pompuje do układu krążenia w ciągu jednej minuty. Określana jest poprzez przez tętno (liczba uderzeń/min) i objętość wyrzutową (ilość krwi pompowaną z serca na uderzenie).
VO2max – jakie ma znaczenie?
Wskaźnik VO2max jest najlepszym niezależnym czynnikiem przyszłej długości i jakości życia. Każdy więc (sportowiec i nie tylko) powinien być przynajmniej choć trochę zainteresowany swoją wartością VO2max. Dodatkowo VO2max staje się szczególnie przydatnym parametrem, jeśli analizować będziemy jego wpływ na wyniki sportowe. Aby chodzić, biegać lub w ogóle się poruszać, nasze ciało musi produkować energię. Możemy ją pozyskiwać na drodze przemian metabolicznych bez udziału tlenu (procesy beztlenowe) lub w obecności tlenu (procesy tlenowe). Tak jak omawialiśmy to we wcześniejszych artykułach z cyklu PENCO Academy, każde ćwiczenie wymaga wytworzenia energii zarówno z układu tlenowego jak i beztlenowego. Względny ich udział i proporcja zależy jednak od czasu trwania i intensywności wysiłku. Ponieważ beztlenowa produkcja energii jest możliwa tylko przez bardzo krótki okres czasu, nasz organizm zawsze będzie dążył do zaspokojenia zapotrzebowania energetycznego energią wytwarzana na drodze tlenowej. U osób wytrenowanych wykazano, że podczas maksymalnego wysiłku przejście na systemy energetyczne z przewagą tlenową następują gdzieś pomiędzy 15 a 30 sekundą ćwiczeń, ponieważ od tego momentu „kończy się” beztlenowe paliwo (fosfokreatyna). Tempo dalszej pracy, moc wyjściowa lub szybkość biegu, które dana osoba może utrzymać w warunkach tlenowych, zależy w dużej mierze właśnie od ich VO2max.
Próg przemian anaerobowych (PPA)
Drugim parametrem charakteryzującym wydolność organizmu jest próg przemian anaerobowych czyli PPA. To ściśle określone obciążenie wysiłkowe, przy którym zaczynają dominować beztlenowe procesy resyntezy ATP niezbędne do pokrycia zapotrzebowania energetycznego pracującego organizmu. Przekroczenie takiej intensywności wysiłku fizycznego (intensywności progowej) wiąże się z nagłym przyrostem mleczanu we krwi, co prowadzi do niekompensowanej kwasicy metabolicznej, a w efekcie do szybkiego zmęczenia organizmu. Im wyższa progowa intensywność wysiłku fizycznego, tym koszt fizjologiczny wykonywanej pracy jest niższy, a czas jej trwania może być dłuższy (pokrycie zapotrzebowania energetycznego w wysiłkach podprogowych odbywa się przede wszystkim na drodze resyntezy tlenowej ATP – bardziej ekonomicznej niż beztlenowa). Obciążenie odpowiadające PPA jest uznane za najskuteczniejsze w treningu wytrzymałościowym. Dzieje się tak dlatego, że PPA jest obciążeniem wysiłkowym, które w największym stopniu aktywuje przemiany tlenowe w pracujących mięśniach (usprawnia metabolizm wysiłkowy), a także w sposób najbardziej skuteczny „dopinguje” układ krążeniowo-oddechowy, którego funkcja – obok metabolizmu mięśniowego – determinuje poziom wydolności fizycznej.Metody pomiarowe
Pierwsza z nich, inwazyjna, opiera się na obserwacji krzywej zmian stężenia mleczanu we krwi podczas wysiłku. Metoda ta, inaczej zwana krwawą, polega na wykonaniu przez badaną osobę wysiłku o wzrastającej intensywności. Każde obciążenie wysiłkowe po którym następuje pobór krwi kapilarnej z opuszki palca, trwa około czterech minut. Podczas trwania próby wysiłkowej w sposób ciągły rejestrowana jest częstość skurczów serca. Po wykonanej analizie uzyskujemy wartości PPA w postaci wielkości obciążenia wysiłkowego oraz HR. Druga to metoda nieinwazyjna, opierająca się na obserwacji zmian dotyczących wymiany gazowej. PPA oceniana tą metodą nosi nazwę progu wentylacyjnego (VT). I w tym przypadku stosujemy wysiłek ciągły o wzrastającej intensywności, podczas którego przy użyciu ergospirometru rejestrujemy zmiany czynności układu krążenia oraz oddechowego. Do określenia progu wentylacyjnego wykorzystuje się np. metodę „V-slope”. Polega ona na komputerowej analizie regresji liniowej krzywej wzrostu produkcji CO2 wobec krzywej wzrostu zużycia O2 i określenia momentu, w którym wzrost produkcji CO2 nieproporcjonalnie przekracza wzrost zużycia O2.
Wyposażeni w wyniki powyższych badań wydolnościowych w sposób świadomy, zaprogramowany a przede wszystkim zindywidualizowany możemy uczestniczyć we wszelkich rodzajach aktywności ruchowej. Jednym z partnerów PENCO gdzie wszystkie te parametry możemy ocenić jest Centrum Diagnostyki Sportowej Diagnostix w Wiśle. Diagnostix współpracuje zarówno z pojedynczymi osobami jak i grupami zorganizowanymi. To właśnie tu regularnej kontroli sportowej poddawani są kolarze najstarszej i najlepszej zawodowej grupy kolarstwa górskiego – JBG2 CryoSpace. Centrum stwarza również możliwości do przeprowadzania testów w terenie z wykorzystaniem sprzętu laboratoryjnego. Badania skierowane są jednak nie tylko dla kolarzy, biegaczy, triathlonistów i innych sportów dyscyplin wytrzymałościowych oraz wytrzymałościowo – szybkościowych. Są znakomitym parametrem treningowym dla np. tenisistów czy sportowców gier zespołowych. Warto pamiętać, że Hotel***Podium w którym mieści się centrum umożliwia zakwaterowanie zorganizowanych ponad 40 osobowych grup, co stwarza idealne warunki do przeprowadzania zgrupowań treningowych wszelakich dyscyplin sportu z jednoczesnym monitorowaniem postępu sportowego.
W Centrum Badań Wydolnościowych Diagnostix czeka Ciebie miła niespodzianka od PENCO. Wraz z wynikami interesującego Ciebie badania otrzymasz zestaw startowy PENCO. Wszystko po to abyś mógł przetestować jakość i skuteczność produktów stworzonych dla najlepszych sportowców. Serdecznie zapraszamy.
